Tuesday, November 20, 2007

TIRANA AMA LA CULTURA

Visita alla Fiera del Libro, dove l’editore salentino Livio Muci è di casa,e al cantiere dell’International Film Festival

Tirana corre, Tirana cambia, Tirana si dà un tono, ma non dimentica la cultura. I libri, la musica, il teatro, i film che negli anni del regime comunista erano stati il rifugio delle menti hanno un posto anche nella capitale che nel quartierino tra l’università, piazza Presidente Wilson e il lungofiume comincia a mettere insieme un’aria inconfondibilmente europea tra bar alla moda, discoteche patinate e boutique internazionali. Prendete questo novembre: chiude oggi la Fiera del libro, il 26 inizia il Tirana International Film Festival, per strada si vedono i manifesti di pieces teatrali, il galà lirico sinfonico offerto dalla Regione Puglia per la
chiusura di uno dei tanti progetti comunitari fa registrare il tutto esaurito. Non che manchino i problemi: l’acustica del Teatro dell’Opera, appesantito di moquette d’annata, è a dir poco approssimativa e Rino Marrone, direttore d’orchestra ospite, raccontava dopo le prove delle difficoltà che i volenterosi orchestrali (tra i quali
ci sono comunque delle punte di assoluta eccellenza) devono affrontare perfino con le sedie.
La logistica non è il punto forte neanche per la Fiera del libro, ospitata nella Piramide costruita per essere il mausoleo del dittatore comunista Enver Hoxha e trasformata negli anni del turbocapitalismo perfino in una discoteca. Oggi viene
usata come sede di fiere, ma la struttura è decisamente inadatta. E per di più la quantità di espositori ha costretto anche ad allestire all’esterno un paio di gazebo sferzati dalla pioggia abbondante di questa settimana. Tra dentro e fuori gli espositori sono quasi cento, compresi una manciata di editori kosovari e ’associazione degli editori in lingua albanese di Macedonia. Potenza di
una lingua che ha quasi altrettanti parlanti fuori dei confini della repubblica d’Albania di quanti non ne abbia all’interno (per altro la presenza ufficiale
della Grecia occhieggia agli ellenofoni del sud albanese), forza di una giovane editoria che traduce tantissima saggistica ma che non ha abbandonato l’amore per la letteratura: l’ultima grande passione dei lettori albanesi sembra essere il nostro Dino Buzzati, del quale qualche volta si traduce anche il cognome in un improbabile
«Buxati». Una casa editrice straniera in lingua albanese è, a rigore, anche la salentina Besa, che propone accanto ai suoi tanti titoli in italiano dedicati alla letteratura, alla cultura, alla storia albanesi, una selezionata produzione in
lingua albanese, nella quale spiccano i titoli degli albanesi Diana Çuli e Gezim Hajdari, ma c’è anche la Lettera a un kamikaze di Khaled Fouad Allam.
Livio Muci che con l’Albania dei libri traffica da ancor prima della caduta del comunismo, in questa Fiera del libro è naturalmente di casa, e non manca di notare che «con tanto parlare che si fa in Puglia di rafforzare i legami con l’Albania, la Regione avrebbbe ben potuto portare qui gli editori pugliesi. Del resto l’italiano
non è certo un ostacolo per i lettori albanesi».
In un ufficetto a vista tra i negozi e i bar della galleria commerciale della Torre Drin, a pochi passi dall’ombelico di pazza Skanderbeg, si lavora a ritmi forsennati per la quinta edizione del Tirana International Film Festival. La manifestazione,
nata per risolvere un problema enorme per i cineasti e i cinefili albanesi, l’impossibilità, stante il restrittivo regime dei visti, di andare ai festival
cinematografici, è cresciuta anno dopo anno, guadagnandosi le simpatie di grandi
registi come Ken Loach o Goran Paskaljevic e una forse inattesa credibilità internazionale: per l’edizione di quest’anno ben 850 cortometraggi da 65 paesi del mondo sono stati presentati alla selezione. Ne sono stati scelti 105 per le diverse
sezioni, fiction, documentario, animazione e sperimentale.
Ilir Butka, che lo ha ideato nel 2003 e da allora lo dirige, ha quest’anno un grossissimo problema in più: il nuovo ministro della cultura Yilli Pango ha inaspettatamente tagliato i fondi alla manifestazione.
«E’ un colpo durissimo, fino all’anno scorso il ministero ci garantiva gratuitamente
l’uso dell’unica sala cinematografica di Tirana (un’altra entrerà in funzione nei
prossimi mesi, N.d.R.)e ci dava una mano per l’ospitalità.
Quest’anno dovremo pagare ma ce la faremo lo stesso: per fortuna il Centro Nazionale di Cinematografia non ci ha voltato le spalle e siamo alla ricerca di qualche sponsor. Sempre che la petizione di protesta che abbiamo lanciato sul web non convinca Pango a fare marcia indietro».
Spiccano nell’elenco le firme di Moritz de Hadeln, ex direttore dei festival di Berlino e di Venezia, e quella di Gianni Amelio, atteso a Tirana per quello che dovrebbe essere l’evento dell’edizione 2007. Butka ha incontrato Amelio l’estate scorsa al Brindisi International Film Festival e prontamente lo ha invitato per dedicargli una retrospettiva. Dalla quale non poteva mancare Lamerica, il film che nel 1994 il regista calabrese girò sull’Albania miserrima e senza speranze dei primi anni dopo il crollo del regime. Un film che allora fece molto discutere e che in Albania non piacque molto: troppo duro, troppo impietoso.
Chissà cosa ne diranno ora nei bei bar tra l’università e il lungofiume.

Luigi Quaranta
Corriere della Sera

1 comment:

Altin Goxhaj said...

TIFF perballe IDIOKRACISE

nga Altin Goxhaj

Pa dyshim që skandali më i madh i Kulturës Shqiptare këto vite është refuzimi i MTKRsë për të mbështetur TIFF Albania.
TIFF është një eveniment bazik i promovimit ose më saktë i mbajtjes gjallë të Filmit Shqiptar me metrazh të shkurtër dhe ndërkohë është një gjenerator i respektuar i vlerësimit dhe motivimit të filmit të shkurtër ndërkombëtar. TIFF në thelb është më shumë input për kulturën dhe Shqipërinë sesa output për kulturën ndërkombëtare. Sepse filmi i huaj me metrazh të shkurtër bën dhe pa TIFF por TIFF s’bën dot pa ta. As kultura jonë. TIFF në standartin e investimeve të integrimit social-ekonomik-kulturor të Shqipërisë dhe Shqiptarëve hyn tek avantazhet. Sepse TIFF jo vetëm është një meeting kulturor por edhe një teknikë e promovimit të Shqipërisë në nivel ndërkombëtar. Është një gjuhë e lexueshme dhe e këndshme për një kategori të vogël njerëzish me impakt të madh. Të huajve që interesohen drejtpërdrejt apo indiriket për TIFF, iu dëgjohet fjala. Kanë reputacion. Sepse janë të ndershëm dhe të sinqertë dhe kanë dhënë prova në vite për këtë. E t’iu prishësh mëndjen njerëzve të sinqertë dhe të ndershëm s’mjafton jo CNN por vetë Bushi sikur të përpiqej. Ndërkohë që duke qenë nga natyra personale dhe profesionale kulturë-dashës ata krijojnë simpati të sinqerta për kulturë-prodhuesit dhe kulturë-promovuesit (që tashmë është gati e njëjta gjë ose më saktë hallka të ndryshme të të njëjtit proëes). Dhe në këtë rast kulturë pro-dhues-movues qëllon që janë shqiptarë në Shqipëri! Dhe kështu të huajt kulturëdashës që simpatizojnë TIFFin me sinqeritet “flasin mirë” në hapësirën e tyre territoriale apo deterritoriale për kulturë pro-dhues-movuesit shqiptarë në Shqipëri dhe kështu TIFF merr një vlerë edhe ekonomike që është ku e ku me atë të spoteve të CNN. E bëra këtë hyrje për të hedhur poshtë argumentin e xhepave bosh të MTKRS sepse paska hedhur 350 mijë USD në CNN.
Të lëmë ekonominë e të flasim për kulturë.
TIFF promovon filmin shqiptar dhe është ushqim bazë për të sepse fertiliteti i TIFF është i mbushur Brënda dhe Jashtë me kritikë, autorë dhe mbështetës të kulturës të cilët në bazë të rregullave të metabolizmit kulturor i japin rast produksionit shqiptar jovetëm të kapërcejë kufijtë por edhe të gjejë mbështetje që të rritet dhe cilësohet. Vetë stili i shkëlqyer i producentëve të TIFFit e ka kthyer në një panair ku produkti shqiptar mund të mbijetojë në këtë botë të shëmtuar tregu a-kulturor. Por unë jam dëshmitar okular para se ky Festival të fillonte në Shqipëri se sa donkishotesk dhe varfërues ka qenë ekonomikisht organizatorët. Kushdo që organizon evenimente të tilla pas lodhjes i fillonte kënaqësia e fitimit ekonomik kurse TIFF është një ndërmarrje e shkëlqyer kulturore disastroze ekonomike për organizatorët. Sepse është një aktivitet që kërkon cilësi dhe standarte të cilat organizatorët iu janë përgjigjur gjithmonë për të respektuar vlerat ndërkombëtare të festivale të tilla. T’i refuzosh mbështetjen TIFFit është një shaka e hidhur alla Servantes. Paratë e MTKRSsë vetëm se do të ulnin pak stresin e organizatorëve por s’do të zgjidhnin asnjë problem financiar bazë sepse ky festival është shumë i shtrenjtë sa vetëm ata që kanë eksperiencë e kuptojnë. Por këtë radhë shakaja e xhepave të zbrazur të MTKRS është një goditje kapitale për të ardhmen e TIFF. Sepse kam frikë se mos organizatorët e kuptojnë se sa gabim e kanë në këndvështrimin ekonomik që ndërmarrin të tilla nisma, sepse mund t’a kuptojnë se të prodhosh kulturë është gabim. Më mirë të hapin një dyqan ku të shesin në mënyrë pirate DVD apo birrë. Pse jo të mos organizojnë ndonjë Festë Birre se kështu MTKRS mund t’i paguajë! Unë shpresoj se organizatorët do të vazhdojnë të jenë “budallenjë” e ekonomisë së tregut fitimprurës që ne të kemi më shumë kulturë. Se po u lodh TIFF e vetmja gjë që do të na ngelet do të jetë Festa e Birrës.
Ëështja e fundit që desha të ngrë është vlera e filmit me metrazh të shkurtër. Filmi me metrazh të shkurtër është një ishull në rrezik nga tajfuni i komercialit kinematografik. Kjo është edhe arsyeja e vërtetë pse burokratët europianë para disa vitesh deshën të shtypnin. Ata nuk ishin burokratë por persona të korruptuar nga korporatat kinematografike comérciale të cilët kanë frikë nga arti i vërtetë që i nxjerr zbuluar idiotësitë me supermenë dhe spidermanë. Filmi i shkurtër është ishull lirie artistike ku artisti mund të bëj artin e vërtetë qytetar, artin e vërtetë të rezistencës ndaj globalizmit homogjenizues dhe komercializues. Filmi i shkurtër është rezistencë dhe ata që kërkojnë t’a zhdukin nga faqa e dheut nuk janë euroburokratë që veprojnë gabim por rekrutë të korruptuar të qëllimeve reaksionare të korporatave të verbëra komerciale të kinemasë së injorancës.
Besoj, se Peticioni që shumë e shumë dashamirës të kulturës por firmosin këto ditë të shërbejë si një preëedent i rezistencës së multitudines kundër buldozerit homogjenizues të komericialitetit të Idiokracisë.